O rodzinie Wesserling można poczytać zarówno w książce „Kaszubi gdyńscy”, gdzie materiału do rozdziału: Wesserlingowie – rybacy rodem z Oksywskich Piasków, dostarczyła pani Jadwiga Kaczor, a także w jednym z moich wcześniejszych opowiadań (tutaj).

Z panią Jadwigą spotkałem się kilkukrotnie, dowiedziałem się od niej bardzo interesujących rzeczy na temat mojej rodziny, rychło też okazało się, że mamy wspólnych przodków. Jej dziadek Antoni był bratem mojej praprababki Rozalii. Odtąd wstecz, nasza historia ciągnie się już jednym torem.

We wspomnianym wyżej artykule, pani Jadwiga zakończyła swą opowieść na jej prapradziadku, a moim 4xpradziadku Walentym Wesserlingu. Ja chciałbym dziś podjąć opowieść w tym miejscu i przybliżyć Wam trochę, zarówno jego, jak i jego najbliższą rodzinę. Read more »

Jego legenda zauroczyła mnie od momentu gdy usłyszałem o niej po raz pierwszy. Byłem wtedy jeszcze małym chłopakiem, gdy któregoś dnia, nie pamiętam już nawet z jakiego powodu (pewnie podczas jakichś wspomnień w trakcie spotkania rodzinnego) dowiedziałem się o bracie dziadka, który w czasie II Wojny Światowej służył na niszczycielu na Morzu Śródziemnym.

Jestem z pokolenia dla którego II Wojna Światowa była czymś tajemniczym, fascynującym – nie poznaliśmy okrucieństwa wojny na sobie (i oby tak już pozostało) i wydawało nam się, że to świetna zabawa. Od kiedy pamiętam oglądałem filmy o tematyce wojennej, a że obaj dziadkowie zmarli dość wcześnie i w dodatku byli zbyt młodzi by służyć w czasie wojny, w jakimś stopniu doskwierał mi brak opowieści rodzinnych z tego okresu. Dlatego gdy do mojej głowy dotarła „bomba” o krewnym służącym na NISZCZYCIELU, zostałem niemal od razu pochłonięty przez tę historię. Read more »

Wbrew tytułowi, nie przedstawię tu żadnego przepisu kulinarnego, postaram się jednak oddać w miarę wierny opis przebiegu wypadków, jakie miały miejsce w czasie egzekucji ostatniej czarownicy. W zasadzie ta historia podobała mi się od samego początku, jednakże im bardziej mi się podobała, tym większe miałem skrupuły by o niej pisać. Dlaczego? – spytacie. Otóż dlatego, że trudno mi opowiadać w momencie, gdy jest wielce prawdopodobne, że któryś z członków mojej rodziny brał udział, w czymś, co dziś pozostaje nam nazwać nie inaczej niż wyrachowane morderstwo.

Trudno, słowo się rzekło i tak jak obiecałem, opowiadam. Zacznijmy może od tego, o co chodzi z tą ostatnią czarownicą. Jeśli będziemy odpowiednio wnikliwi, takich „ostatnich” czarownic odnajdziemy kilka. Najczęściej za ostatnią czarownicę uważana jest Barbara Zdunk, która została spalona na stosie w Reszlu 21 sierpnia 1811 roku. Wiele z tego jest prawdą, kobieta nazywała się Barbara Zdunk, miejscowość, w której wykonano karę to Reszel, zgadza się data oraz sposób wykonania egzekucji. Jak na razie dobrze, prawda? Tyle, że skazano ją za podpalenie domu, w wyniku którego zginęło kilka osób, a w całym procesie nawet słowem nie wspomniano o czarach. Tak przynajmniej twierdzi profesor Jacek Wijaczka.

1. Barbara Zdunk palona na stosie.

Kto zatem był ostatnią czarownicą? Otóż wedle tego samego profesora, ostatnią czarownicą skazaną zgodnie z ówczesnym prawem była Anna Goldin, której ścięcie przeprowadzono w Glarus w Szwajcarii w 1782 roku. Co ciekawe, kilka lat temu oficjalnie oczyszczono ją z zarzutów…

2. Ścięcie Anny Goldin.

Powyżej specjalnie wspomniałem, że Anna była ostatnią skazaną zgodnie z ówczesnym prawem, bowiem 54 lata później, w okrutny sposób rozprawiono się z jeszcze jedną kobietą. Tym razem bez, sądu i bez procesu. Kobietą tą była Krystyna Ceynowa, samosąd nad którą odbył się 4 sierpnia 1836 roku w Chałupach.

Gwoli ścisłości nazwa Chałupy zaczęła obowiązywać dopiero w 1920 roku, wcześniej wieś ta zwała się między innymi Budziszewo – od nazwiska Budzisz, a w czasach, o które nam chodzi – Ceynowo. Tutaj właśnie na scenie pojawiają się członkowie mojej rodziny. W okolicach roku 1820 we wsi Ceynowo rodzi się Wiktoria Budzisz, przyszła pierwsza żona mojego 3xpradziadka Andrzeja Kunckela. Świadomie zapisuję to nazwisko w takiej formie, bo wtedy istniał jeszcze jasny podział na typowo polskich Kąkoli/Konkoli i pochodzących z Niemiec, byłych ewangelików o nazwisku Kunckel. Dziś wszystko to się strasznie pomieszało, a nazwiska Kąkol/Konkol/Konkel/Kunkel i inne formy stosuje się niemal zamiennie…

Wróćmy jednak do historii. Z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy stwierdzić, że przy wydarzeniach, które zaraz opiszę brali udział zarówno rodzice Wiktorii, jak i ona wraz z rodzeństwem. Jaką odegrali tam rolę? Nie sposób mi powiedzieć, w opisach nie spotkałem się z nazwiskiem Michał Budzisz, a tak nazywał się ojciec Wiktorii, natomiast jej rodzeństwa zwyczajnie nie znam z imienia. Co zaś tyczy się mojego przodka Andrzeja, to wiem, że ślub z Wiktorią brał w 1847 roku, czyli 11 lat po „rozprawie” z czarownicą, jednakże jego starsze rodzeństwo przeniosło się z Jastarni Gdańskiej(Boru) do Chałup już w latach 30-tych i bywał on tam częstym gościem.

3. Mapa wsi Ceynowo - 1818 rok.

Cała sprawa z podejrzeniami o czarostwo miała miejsce już wcześniej, gdyż jak możemy przeczytać u Żeromskiego: „W Chałupach od dawna panowało domniemanie, wielokroć w zupełną przechodzące pewność, iż wdowa Krystyna Ceynowa, matka dwu dorosłych córek, Anny i Marianny, oraz trojga dzieci nieletnich, zajmująca się wiązaniem sieci rybackich, jest czarownicą złośliwą. Niewiasta owa, skoro tylko popadała z kimkolwiek w zwadę, kłótnię, zajście sąsiedzkie – złorzeczyła, ciskała przekleństwa, wyzywała złe i życzyła złego, co się też wielokrotnie spełniło, gdyż ludzie przez nią przeklęci wnet chorowali.” Dodatkowymi argumentami za tym, iż Krystyna jest wiedźmą, miał być fakt, że nie widywano jej w kościele, a na jej dachu siadały wrony. Sami przyznacie, że ciężko przeciwstawić się takiej argumentacji…

Zatem, gdy pewnego dnia, sprowadzony kilka dni wcześniej do wioski, szemrany znachor Stanisław Kamiński zawyrokował, że mimo usilnych starań, nie jest w stanie pomóc choremu Janowi Kąkolowi, ponieważ ten jest „oczarowany i nawiedzony od diabła”, wniosek mógł być tylko jeden. Winna musiała być czarownica – Krystyna Ceynowa.

Kamiński miał też gotową metodę na poprawę losu chorego. Wystarczyło kobietę złapać i siłą przymusić do zdjęcia uroku. Tak też uczyniono. Dwóch rosłych rybaków wyprowadziło ją z chałupy, a znachor zmiękczał siłę woli szatana okładając kobietę pięściami i kamieniami przez całą drogę, aż do domu chorego. Po wepchnięciu jej do izby nic się nie wydarzyło i dopiero obalenie jej na podłogę, kopanie i bicie kijem, także przez chorego Kąkola, sprawiło, że diabeł ustąpił i kobieta rzekła, że urok odczyni.

Natychmiast także okazano jej łaskę, pozwolono wstać i przestano bić, by nie narazić kobiety na niepotrzebne męki i niewygody. Dodatkowo, w celu jej ochrony, nie pozwolono jej opuścić do rana domu chorego, a przed chałupą sołtys zostawił na straży dwóch rosłych Budziszów. By zyskać całkowitą pewność, że tej nocy nie stanie się jej nic złego, Kamiński postanowił poświęcić się i spędzić ją całą z Krystyną w jednym łóżku.

Sytuacja ponownie uległa zmianie nazajutrz, kiedy to okazało się, że czarownica mimo pozornej chęci współpracy, nie uzdrowiła chorego. Tłum gotowy był dopuścić się samosądu, lecz światły znachor zawyrokował, że nie jest to możliwe bez uprzedniego upewnienia się, czy Krystyna jest prawdziwą czarownicą. Oświadczył, że zostanie ona poddana próbie wody, aby miała możliwość oczyszczenia się z wszelkich zarzutów.

4. Próba wody.

Skrępowano jej ręce i nogi i z tak przygotowaną wypłynięto na zatokę, po czym wyrzucono do wody, by jak najszybciej umożliwić jej wykazanie niewinności. Czekano długo, dłużej niż zapewne poczekaliby inni, lecz mimo wielkiej chęci pomocy kobiecie, ta nadal unosiła się na wodzie, miast tonąć, co zaświadczyłoby o jej niewinności. Dodać trzeba ponadto, że wiedźma do pasa podpiętą miała długą linę, by pobożny tłum w razie jej tonięcia, mógł czym prędzej pośpieszyć z pomocą niewinnej.

W końcu uznano, że zrobiono już dla niej wszystko, co było w ludzkiej mocy i po uznaniu jej za osobę utrzymującą stosunki z szatanem, zatłuczono wiosłami, a jej ciało pozostawiono na brzegu. Jakież musiało być zdziwienie wśród mieszkańców osady, gdy kilka dni później aresztowano zarówno prowodyra Kamińskiego jak i 10 rybaków, którzy wykazali się największą żarliwością w pomocy opętanej przez szatana kobiecie. Wszyscy otrzymali wysokie kary więzienia, a Stanisław Kamiński dożywocie – zmarł jednakże po 2 latach.

W tym momencie można powiedzieć, że historia się kończy. Oczywiście, można, ale… Następnego dnia po aresztowaniu, jedna z kur, która do tej pory zupełnie jak wszystkie inne, spokojnie chodziła po całej osadzie, teraz ni stąd ni zowąd zaczęła piać jak kogut. Był to jawny znak, że zły zamieszkujący wcześniej w kobiecie, przetrwał i przeniknął w kurę.

5. Kura opętana przez diabła.

Po schwytaniu kury, w obecności świadków przebadano ją i stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, że to ta właśnie piała jak kogut. Zwierzęciu związano czarcie pazury i w uroczystej procesji wyprowadzono ten szatański pomiot za osadę, gdzie powieszono ptaka głową w dół na uschniętej gałęzi. Znów, jak i przy czarownicy, czekano długo, ale ich trud opłacił się, bo otóż, gdy tylko kura wyzionęła ducha na ziemię pod drzewem z kurzego dzioba wypadł diabeł, po czym czmychnął (co wszyscy zebrani zgodnie potwierdzili).

A cóż to wszystko ma wspólnego z moją rodziną spytacie? Otóż spójrzcie sami. Nie znam wszystkich faktów, ale co wiem, to wam przedstawię. Śmierć zaczyna zbierać swoje żniwo. W pełni sił i zaprawiony w bojach znachor (od 1825 roku przesiadywał w więzieniach kilkakrotnie) umiera raptem po dwóch latach odsiadki w 1838 roku. Później klątwa nałożona przez złą czarownicę wydaje się na chwilę przycichnąć, choć może to ja nie mam odpowiedniej ilości danych.

Wybucha ponownie po 10 latach w 1848 roku, kiedy to odchodzi z tego świata Marcin Kąkol, jeden z uwięzionych. W roku 1850 umiera jeden z dwójki strażników, którzy pilnowali wejścia przed domem z zamkniętą czarownicą – Józef Budzisz, w chwili śmierci ma 33 lata. 1852 rok to śmierć Wiktorii (lat 31, pierwszej żony Andrzeja, z domu jak pamiętacie, Budzisz), a także jej córki Anny Julianny w wieku 6 miesięcy. W tym samym roku umiera także 40 letni syn Marcina Kąkola, Piotr, który zaraz po uwięzieniu ojca ciężko pobił córkę Krystyny Ceynowy – Annę. 1854 – to rok śmierci Filipa, a 1856 Tomasza Budziszów, jednych z przywódców samosądu. W 1860 roku umiera drugi ze strażników, także Józef Budzisz. W 1863 roku umiera druga żona Andrzeja, Marcjanna Dettlaff. Najtragiczniejszy zaś dla mojej rodziny jest rok 1876, w którym umiera zarówno Andrzej jak i obaj jego najstarsi synowie z poprzednich małżeństw Jan – lat 26 i Andrzej – lat 22. Cała trójka topi się jednego dnia. Jak dla mnie czysta klątwa okrutnej czarownicy…

Andrzej pozostawia po sobie najnowszą żonę Krystynę wraz z 9 dzieci, wśród których znajduje się Ksawery, którego mieliście już okazję poznać. Krystyna wkrótce wychodzi ponownie za mąż, za Jana Konkela, dzieci przynajmniej nie miały problemu z nazwiskiem, a ja właśnie sobie uświadomiłem, choć powinno to być oczywiste dla mnie od samego początku, że Ksawery spędził więcej czasu ze swoim przybranym ojcem, niż z prawdziwym. Dodatkowo, co wydaje mi się przypadkiem dość rzadkim, wśród tej 9 rodzeństwa były i takie, które nie będąc pełnoletnie, nie posiadały już ani swego biologicznego ojca, ani matki.

Mojego prapradziadka Ksawerego zdążyliście już poznać. To jego ankietę rybacką udało mi się odnaleźć w archiwum PAN w Poznaniu.

Dziś jednak chciałbym Was zabrać w podróż trochę dalej, a mianowicie do momentu kiedy Ksawery był jeszcze dzieckiem. Nadchodzący czas determinuje nam oczywiście moment, w którym spotykamy małego Ksawerego. Posłuchajcie:

Tego dnia pięcioletni już Ksawery od samego rana był bardzo podekscytowany. Od rana będzie miał co prawda trochę obowiązków, ale wieczorem… Ojciec obiecał mu, że po raz pierwszy będzie mógł ze starszymi chłopcami przebrać się za gwiazdory (założyć białe prześcieradło przepasane sznurem) i chodzić od checzy do checzy, napędzając dzieci do pacierza i rozdając przysmaki (w tym roku będą to jabłka, gruszki, a Antoś Budzisz ma przynieść także surową brukiew). Ksawery nigdy jeszcze nie jadł brukwi, ba nie miał pojęcia co to i jak wygląda. Będzie ciekawie…

Ale nim pozwolą mu na przyjemności, musi zrobić co do niego należy. Wszedł zatem do izby kuchennej, gdzie mama Katarzyna dzieliła właśnie zasolone węgorze. Tradycja nakazywała, że żona szypra (a ojciec Ksawerego, Andrzej, był szyprem już od kilku lat) w wigilijny poranek rozdziela złowione w okresie od września do listopada węgorze między poszczególnych członków maszoperii, by te mogły być spożyte na wigilijnym obiedzie. To właśnie pierwsze zadanie Ksawerego, wraz ze starszymi braćmi – Jankiem i Michałem mają zadbać, by węgorze na czas trafiły do wszystkich.

Prócz matki i Ksawerego w izbie krzątają się jeszcze Franciszka i Krystyna, obie są siostrami malca, choć pochodzą od różnych matek. Franciszka od Marcjanny, a Krystyna od Wiktorii. Ksawery wtedy jeszcze o tym nie wie, ale już nie raz zastanawiał się, dlaczego siostry wyglądają jakby były prawie w tym samym wieku co jego matka. Zajmują się wypiekiem ciasteczek, na które Ksawery już teraz ma wielką ochotę, woli jednak się nie narażać, bo spotkanie z wałkiem lub grubą szmatą nie byłoby dla niego zbyt przyjemne. Poczeka na odpowiednią okazję, albo wyśle młodszego brata, Anastazego. Tak, ten trzyletni szkrab jest traktowany inaczej, jeśli ktokolwiek ma szansę na wyproszenie kilku ciasteczek, to tylko on.

Czas płynął szybko na tych miłych rozważaniach i ani się obejrzał, a ryby były gotowe. Pora wołać braci… Przed chałupą Ksawery spotyka ojca ostrzącego siekierę. Widok jak widok, malec widywał ojca w tej sytuacji już nie raz, nigdy jednak w wigilię, tym bardziej, że Janek nie dalej jak wczoraj, rąbał drewno od obiadu do wieczora. Ksawery wybałuszył więc oczy, a ojciec tylko uśmiechnął się i powiedział, że będzie mu potrzebny, gdy już załatwi sprawę z rybami.

Jednakże ani Janek, ani Michał nie byli zainteresowani niańczeniem Ksawerego. Obiektem ich zainteresowania była Helenka Budziszowa, z czego Ksawery skrzętnie skorzystał i miast przyglądać się umizgom, odszukał Antosia, by wraz z nim odkrywać smak brukwi.

Cóż tu dużo mówić, może na tym świecie znajdują się i amatorzy takich rarytasów jak brukiew, Ksawery wiedział jedno, on do nich nie należał. Już od jakiegoś czasu był przekonany, że ze wszystkich przysmaków tego świata, on najbardziej lubi ryby. Ryby pod najprzeróżniejszymi postaciami i jak to właśnie udowodnił, nie zmieni tego nawet brukiew. Fuj, ohyda. Ale te ciasteczka… Oby Anastazy się sprawił.

Nie czekając na braci pognał do domu. Niestety jedyne co udało mu się dowiedzieć od Anastazego, to fakt, że ciasteczko było pyszne, a Ksawery musi obejść się smakiem.

Zrezygnowany odszukał ojca, gdzie oznajmiono mu, że czeka go kolejna wycieczka, tym razem do lasu po drzewo. Tego już było dla malca zbyt wiele. Czy tego dnia wszyscy powariowali? Bracia miast roznosić ryby, robią maślane oczy do jakiejś dziewuchy, Anastazy nie pozostawił mu nawet maleńkiego kęsa tak upragnionego ciastka, a teraz i ojciec. Drewna pod domem na całą zimę, a ten mnie do lasu po drzewo zabiera…

Tego co stało się w lesie Ksawery się nie spodziewał, w zasadzie nie był pewien, czy ktokolwiek byłby w stanie to przewidzieć. Nie zaszli nawet daleko, gdy ojciec zatrzymał się i dwoma silnymi machnięciami ściął eine Fichte i mówiąc, że to będzie ich „choinka”, zarzucił drzewko na plecy i skierował się w stronę domu. „Choinka”, a cóż to znowu za dziwo? Postanowił jednak zmilczeć, gdyż dzisiejszy dzień był i bez tego nader dziwny.

Do domu trafili prosto na obiad. Węgorze smakowały niesamowicie, a było co jeść, bo i połowy w tym roku były nader obfite.

Po zakończonym posiłku ojciec wniósł do domu „choinkę”, sprawiło to niemal tyle samo radości co zamieszania, a jak się rychło okazało, tylko Ksawery i mały Anastazy nie byli w całą sprawę wtajemniczeni. Teraz stali jak oniemiali i przyglądali się jak ich starsze rodzeństwo i rodzice przybierają drzewko przygotowanymi wcześniej ciasteczkami o różnych kształtach. Julek zaś dodał od siebie kilka figurek wystruganych z brukwi, co Ksawery z miejsca uznał za właściwe wykorzystanie tego wątpliwego przysmaku. Na zakończenie ojciec zawiesił jeszcze nad tak ustrojoną choinką kura morskiego, czyli rybę, którą Ksawery znał pod nazwą Seehahn.

Była to odrażająca kreatura i gdyby tylko była trochę większa, mógłaby z powodzeniem uchodzić za jednego z potworów morskich. Rybacy jednakże wierzyli, że tak zawieszone zwierzę wskazuje kierunek wiatrów i to mimo zawieszenia w zamkniętym pomieszczeniu.

Wreszcie nastał czas wigilijnej wieczerzy. Dopiero teraz Ksawery zdał sobie sprawę, że zapomniał zupełnie o umówionym wcześniej obchodzie z Antosiem i innymi chłopcami z osady. Trudno, smak brukwi już znał, więc nie ma się czym przejmować, niech się bawią w gwiazdory, on pójdzie z nimi w przyszłym roku. Za to w domu ma choinkę, nie każdy mógł się pochwalić takim dziwem. A jak pachnie…

Przez całą wieczerzę, na którą składały się kluski z makiem, bułeczki, kapusta z suszonymi grzybami, pierogi i ryby i to ryby w znacznej ilości i rodzajach, Ksawery wiercił się i bardzo, ale to bardzo chciał, by się już skończyła. Nie miało to wcale nic wspólnego z podarkami, które otrzymywano po kolacji. Ksawery doskonale wiedział, że dostanie nożyk, taki sam jaki posiadał i ojciec i Julek. Ksaweremu bardzo się on podobał i niezmiernie się z niego cieszył. Głowę zaprzątało mu jednak coś innego. Mianowicie, jak to gdzieś usłyszał, w tę specjalną noc po domu chodzą krasnoludki. Każdy z nich ma dwie czapki na głowie – czerwoną i zieloną. Ksawery nigdy nie widział krasnoludka, a już zupełnie nigdy i nikogo, kto miałby na głowie dwie czapki. Jak to w ogóle jest możliwe? A gdyby tak udało mu się ściągnąć z krasnoludka czapeczkę, tę zieloną oczywiście, bo tylko w tym przypadku był on zobowiązany do obdarowania takiej osoby złotem.

Po wieczerzy i podarkach wszyscy udali się na spoczynek. Jedynym, który nie mógł zasnąć był Ksawery. Każdy najmniejszy dźwięk, czy skrzypnięcie kojarzyły mu się z krasnoludkami, niestety robiło się później i później, a krasnali jak nie było tak nie było. Wreszcie umęczony zasnął i mógłby przysiąc, że właśnie zaczynało mu się coś śnić, gdy został delikatnie, acz stanowczo wybudzony. Za chwilę miała wybić północ, czas wspólnych modłów. Odmówiono „Ojcze nasz” i „Zdrowaś Mario” za każdym razem dodając „Błogosławiona ta godzina, błogosławiona ta noc, w której nam się Pan Jezus narodzić raczył”, po czym ponownie wszyscy udali się na spoczynek. Wszyscy prócz Julka, który niepostrzeżenie, choć jak się okazało, nie dla Ksawerego, wyszedł na podwórze. Malec wiedział, że jego starszy brat wymknął się z domu by na własne oczy przekonać się, czy w tej świętej godzinie, woda w studni faktycznie przemienia się w wino. Ksawery czekał, czas mijał nieubłaganie, oczy ciążyły mu coraz bardziej, ale krasnoludka nie widział. W końcu do domu powrócił nawet Julek, on też nie wydawał się być szczęśliwy, może nie udało mu się uszczknąć niczego ze studni, a może krasnoludki tam właśnie postanowiły się ukazać a Julkowi nie udało się żadnego złapać – pomyślał malec i zasnął…

Na koniec nie pozostaje mi już nic innego jak złożyć wszystkim na te nadchodzące Święta Bożego Narodzenia oraz Nowy Rok zdrowia, szczęścia, wszelkiej pomyślności, bliskości z rodziną i powodzenia we wszystkim, a w szczególności w badaniach genealogicznych. I oddaję głos Ksaweremu, który także ma dla nas życzenia:

Je pensais raconter aujourd’hui l’histoire de mon arrière grand-père Edmund Weymann. Il en sera ainsi, mais pas seulement. Vous souvenez-vous quand je réfléchissais à qui suis-je vraiment? Comment être un « Gdynianin » (un Habitant de Gdynia)? Edmund est né à Recklinghausen en Allemagne le 17/11/1900. Sa fille, ma grand-mère est née à Divion en France. Mais commençons par le début. Pendant longtemps, tout ce que je savais d’Edmund, c’était deux dates : sa date de naissance, que vous connaissez déjà, et sa date de décès le 29/05/1944. Vous pouvez trouver sa tombe au cimetière de Fulda en Allemagne. Il est mort, à en croire les légendes familiales, dans un camp de prisonniers à Rotenburg an der Fulda, je suppose.

C’est peu, n’est-ce pas? Mais c’était mon arrière grand-père, je me devais d’en savoir plus. D’autant plus que j’ai connu sa femme, mon arrière grand-mère Martha. Mais, comme je l’ai déjà dit plusieurs fois, j’étais trop jeune pour m’intéresser à la généalogie …

Cela a pris plusieurs années, mais un jour, je décidai que le moment était venu d’aller aux archives. Maintenant, je me demande pourquoi j’ai attendu si longtemps.

Dans les archives, je trouvai la fiche-adresse d’Edmund et Martha Weymann.

1. Weymann famille carte d'adresse.

J’y ai lu que les parents d’Edmund étaient Franz et Marianna Taciak. Edmund serait arrivé de France à Gdynia le 30/10/1934., et que je pourrais trouver le certificat de décès d’Edmund à l’État-Civil (Urząd Stanu Cywilnego) de Gdynia, registre 47/47. Bien que cela fasse plusieurs années, je n’ai toujours pas trouvé ce certificat. La date à laquelle Edmund vint pour la première fois à Gdynia est importante aussi, mais je ne le savais pas encore.

Puis je l’ai commencé une nouvelle recherche. J’ai écrit à l’International Tracing Service (ITS) de Bad Arolsen*, mais ils ne connaissaient rien d’Edmund. Il n’y en avait pas plus sur internet non plus. J’ai réussi à trouver Marianna Taciak, son mari était Franz Weymann, mais je n’étais pas sûre que ce soit ma Marianna. En fait, j’ai pu suivre l’histoire de la famille Taciak tout au long du XVII siècle. Mais je ne pouvais toujours rien trouver sur Franz Weymann. C’était comme une barrière, que je ne pouvais pas rompre.

2. Marianna Taciak (premier à gauche) avec les parents et les frères et sœurs.

Mais un jour, quand je tentais (comme toujours) de découvrir quelque chose de nouveau, je trouvai un post sur un forum français. Je ne comprenais rien, sauf deux mots: Franz Weymann. J’ai envoyé un message, mais comme mon français est aussi ancien qu’une vieille langue sumérienne, je décidai d’écrire en anglais. C’était le bon truc, parce que j’ai reçu une réponse. Malheureusement, en français. Je plaçai ce texte dans le traducteur google et … Toujours rien. Mais j’étais capable de lire que Franz était la même personne que mon Franciszek, et que je lisais un message de son descendant, René si je me souviens bien.

Ce fut un grand moment. Jusqu’alors j’étais sûr qu’Edmund était enfant unique (je ne sais pas pourquoi, mais j’en étais sûr). Grâce à ce seul message, j’ai été capable de trouver toute une nouvelle branche de mon arbre généalogique. En fait mon grand-père avait 10 frères et sœurs. Toute cette nouvelle famille entière a été très utile dans nos investigations, et je veux les en remercier chaleureusement. Mais maintenant, nous allons commencer à partir du début:

Tout a commencé quelque part entre le XVIII et le XIX siècle, près de Grodzisk Wielkopolski, où Joseph Weymann est né. Mais l’histoire du nom Weymann est beaucoup plus ancienne. Nous pouvons le trouver au début de l’époque médiévale, et il est similaire à l’allemand „Weinman” ou à l’anglais „winemann” qui signifie une personne qui cultive la vigne ou produit ou vend du vin. Par ailleurs, nous pouvons trouver ce nom en Europe occidentale ou en Scandinavie. Mais pourquoi ce nom est-il présent près de Poznan? Je suppose que c’étaient des colons hollandais, mais je n’en suis pas encore sûr. Au début, ils étaient évangélistes. Qui et quand pour la première fois est devenu un catholique ? Reste encore à le découvrir.

3. Indice du mariage de Joseph et Veronica.

Par l’acte de mariage, nous savons qu’il s’est marié à l’âge de 26 ans, d’où nous pouvons déduire qu’il est né aux environs de 1797. Où il est né? Je ne sais pas, mais le mariage a eu lieu à Opalenica. Ensuite, nous savons que, en 1823, il était déjà veuf. Puis Veronica Obst fut sa seconde épouse. Le nom Obst est souvent mentionné dans les registres de l’Église Évangélique. Nous pouvons trouver Joseph et Veronica en tant que témoins dans ces livres. Par exemple, dans les actes de baptême de 1825, 1829, 1830 et 1834.

Laurentius Weymann est seul descendant connu de Joseph et Veronica, il est né aux environs de 1831. Lieu de naissance inconnu. Selon l’acte de mariage 1/1862 à Opalenica, sa femme était Caroline Joks (Jaugsch). Ses parents étaient Johann Gottieb Boguslaus et Anna Apollonia Specht. Les noms de son père peuvent laisser penser qu’ils étaient eux aussi évangélistes.

4. Indice du mariage de Laurentius et Caroline.

Comme premier indice du lieu où mes ascendants auraient vécu, nous pouvons trouver un acte de baptême de 1865, le 2 mai 1865 pour être exact. Le jour où Apollonia, fille de Laurentius et Carolina, est née. C’était dans un petit village appelé Kurowo entre Grodzisk Wielkopolski et Opalenica. Près de 10 ans plus tard (27/08/1874) ils vivent dans le village de Dobra, où Franz est né.

5. Certificat de naissance - Francis Weymann, 1874.

La sœur aînée de Franz reste près de son lieu de naissance et vit à Dakowy Mokre. Elle a épousé Thomas Dolata en 1889. Leur fils Michael est né le 05/09/1896 à Dobra. Lui et deux beaux-frères de Franz par le mariage, Jan et Czeslaw Taciak, ont combattu durant le Soulèvement de Grande-Pologne.**

6. Croix de l'insurrection de Grande-Pologne.

Franz émigre à Recklinghausen en Allemagne. Il est mineur. Les émigrants de Grande-Pologne se regroupaient. La plupart d’entre eux venaient de petits villages et étaient pour la plupart catholiques. Le 19/01/1900 Franz se marie avec Marianna Taciak à Recklinghausen.

7. Mariage de Francis et Marianna, 1900.

À la fin de 1900 est né leur fils aîné, Edmund. Puis, jusqu’en 1918, Franciszek, Feliks, Stefan, Helena, Marianna, Ludwika, Antonina, Jozef, Wladyslawa et Ludwik sont nés. Tous à Recklinghausen. Franz pendant toutes ces années est encore mineur.

8. Edmund, Francois, Felix, Stephan et petit Helene à Recklinghausen.

Après la Première Guerre Mondiale Franz et sa famille émigrèrent en France. C’était avant le 24/10/1925 – quand Edmund et Martha Szczerbowska se sont mariés à Divion.

9. Famille Weymann.

Ils ne sont pas seuls en France. Ils avaient leur propre environnement social, clubs, associations. La famille Weymann est au milieu de celui-ci. Franz et son fils aîné Edmund sont mineurs. Je suppose que d’autres fils également, mais je n’en suis pas certain.

Après le travail, ils ont d’autres engagements. Franz, et je suppose ses fils, sont membres de la fraternité de tir Stefan Batory. Cette société est encore active aujourd’hui. J’ai tenté de les contacter, mais sans résultats.

10. TIR Batory - Francois (au milieu) avec la bande.

En 1925, le CS Olympia a été créé. Ce club, comme une trentaine d’autres, est réservé aux joueurs polonais. Ces clubs sont sous l’égide de l’Association Polonaise de Football. Dans ce club Felix Weymann était actif.

11. Felix - arbitre.

Toujours en 1925, le24 octobre pour être exact, à Divion, se sont mariés mes arrières grands-parents Martha Szczerbowska et Edmund Weymann.

12. Mariage de Edmund et Martha - Divion 1925.

Plus tard, tous les frères et sœurs d’Edmund se sont mariés. Vous pouvez trouver des photos d’Edmund et sa femme lors de ces cérémonies.

13. Mariage de Louise - Edmund et Martha premier à droite dans la rangée supérieure.

En 1934, Edmund et sa famille ont été expulsés de France. Etait-ce parce qu’Edmund était socialiste ou qu’à l’époque plus de 20000 Polonais ont été expulsés vers la Pologne. Et voilà pourquoi en Octobre 1934, nous pouvons trouver Edmund et sa famille à Gdynia. Au début, ils ont vécu dans la rue Kurpiowska, puis à partir de 1 septembre 1936 rue Wrocławska. En 1936 aussi, Edmund Weymann Jr fait sa Première Communion. Cette cérémonie a lieu dans une vieille église du Petit Kack (Maly Kack).

14. Edmund Jr. avec les sœurs et les parents.

À partir du 12 juillet 1937, ils habitent Place GORNOSLASKI. Auparavant, le 6 avril 1937, est né Ryszard Weymann. Il est le 4e enfant d’Edmund et Martha et premier né sur le sol polonais.

15. Martha et les enfants. Richard en porte-bébé..

Malheureusement Ryszard est décédé le 12 février 1938.

16. La tombe de Richard.

Grâce à une carte postale d’Edmund et Martha je sais qu’ils ont déménagé de la place GORNOSLASKI après la mort de Ryszard, mais je ne sais pas où. Ce doit être à Gdynia parce qu’Edward et Martha Renata y sont nés les 16 mars 1939 et 20 février 1942.

Edmund est mort le 29 mai 1944. On m’a dit qu’il était mort dans au camp de prisonniers IX A/Z de Rotenburg an der Fulda. Sa tombe est au cimetière de Fulda. Peut-être mon frère et moi, irons-nous au printemps pour enquêter.

• l’International Tracing Service de Bad Arolsen : https://www.its-arolsen.org/fr/page-daccueil/index.html Le Service International de Recherches (ITS/International Tracing Service) à Bad Arolsen est un centre de documentation, d’information et de recherche sur la persécution national-socialiste, le travail forcé et l’Holocauste.
• L’Insurrection de Grande-Pologne : https://fr.wikipedia.org/wiki/Insurrection_de_Grande-Pologne_%281918-1919%29
• Oflag IX A/Z de Rotenburg an der Fulda http://www.bibliotheca-andana.be/?page_id=171571

The force is strong in my family…

Kiedy pojawiła się w mojej rodzinie? Nikt nie jest w stanie odpowiedzieć. Obecna była od dawna i choć przez pewien czas pozostawała w uśpieniu, znów jest wśród nas.

Każde pokolenie ma swą opowieść. Swoje historie, zmagania, koleje losu. Dzisiaj chciałbym Wam przedstawić moją praprababcię Rozalię, bo to u niej moc zamanifestowała się najmocniej.

1. Rozalia Wesserling

Dzieje rodziny Wesserling, bo tak z domu nazywała się Rozalia, dość dokładnie przedstawiła pani Jadwiga Kaczor (wnuczka Antoniego Wesserlinga – brata Rozalii) w opracowaniu Wesserlingowie – rybacy rodem z Oksywskich Piasków. Postaram się je tutaj trochę uzupełnić. Pani Jadwiga, z którą miałem okazję rozmawiać, cofnęła się w swojej opowieści do jej prapradziadka Valentina Wesserling, który miał urodzić się po roku 1820 we wsi Gdynia, a jego żoną została Anna Herber. Dodać jedynie należy, że prapradziadek dla pani Jadwigi, to 4xpradziadek dla mnie. Udało mi się odnaleźć wcześniej wspomnianego Valentina, urodził się on 14 lutego 1820 roku w Gdyni (swoją drogą ciekawe, czy imię jest zbiegiem okoliczności). Tak dobrze nie poszło mi już jednak z jego aktem małżeństwa z Anną Herber, wiem natomiast, że Anna umiera 7 września 1867 roku. Valentin jeszcze w tym samym roku (28 października) zawiera w Chwaszczynie nowy związek małżeński, tym razem z Magdaleną Wencl.

Co więcej, udało mi się dotrzeć do rodziców Valentina, Jana i Heleny z domu Kass. Jan urodził się 19 grudnia 1798 niedaleko Wiczlina, w wiosce zwanej Hoch Quarzau, umiera zaś w 1833, a w akcie zgonu podane jest, że był rybakiem. Rodzicami Jana byli Józef i Katarzyna Zakrzewska.

Pani Jadwiga podaje, że z pokolenia na pokolenie przekazywana jest informacja, iż nazwisko Wesserling pochodzi z Holandii, a gdyńskim protoplastą rodu jest pewien rozbitek, który osiadł tu niejako na „nowej ziemi”. Z tego co udało mi się ustalić, nazwisko Wesserling jest obecne na ziemi puckiej przynajmniej od roku 1723, kiedy to natrafiamy na jego najstarszy zapis w księgach parafii Krokowa. Co więcej, Graf Ulrich v. Krokow stwierdził, że jego przodek w latach 1623-1625 sprowadził ekipy holenderskich fachowców do melioracji Karwieńskich Błot. Być może wtedy, na ziemię pucko-wejherowską, przybyli pierwsi Wesserlingowie. To miejsce stanowiło zatem początek skąd Wesserlingowie zaczęli przemieszczać się w stronę Wiczlina, Chwaszczyna i Gdyni.

Chyba jednak trochę się zagalopowaliśmy, wracajmy zatem do naszej dzisiejszej bohaterki. Rozalia urodziła się 21 stycznia 1878 roku w Gdyni, a na świecie prócz rodziców – Józefa i Heleny Mueller, powitał ją także dwa lata starszy brat Anton. Jak się niebawem okaże, moc posiadają oboje, choć u Rozalii, prawdopodobnie z powodu, że jest dziewczynką, jest wyraźnie mocniejsza.

Dziś nie sposób ustalić, po kim ją odziedziczyli. Najczęstszym sposobem jest przekazywanie jej z matki na córkę. Czasami moc utaja się na jedno pokolenie i Szeptunka dziedziczy ją po babce. Tylko której? Od strony ojca, czy może matki? Ha! Nie do odgadnięcia. Zostawmy zatem te rozważania i przejdźmy do konkretów. Tak. Moja praprababka Rozalia była Szeptunką i powiedziałbym, że diabelnie dobrą, trzeba ją było tylko trochę podszkolić (jak ktoś to gdzieś kiedyś napisał). Jak już wspomniałem wcześniej, odpowiednie zdolności wykazywał również Anton, choć jak opowiadała pani Jadwiga (jego wnuczka), były one raczej nikłe, ale były…

2. Antoni Wesserling - brat praprababki Rozalii.

Ale kim właściwie jest Szeptunka? Zacznijmy od podstaw. Warunek podstawowy to… bycie kobietą, w przeciwnym razie byłaby Szeptunem. A bardziej szczegółowo? Szeptunka – znachorka, zajmująca się zamawianiem chorób, leczeniem „przełamanych” dzieci, czy odczynianiem uroków. Proces leczenia odbywał się za pomocą odpowiednich rytuałów powiązanych z szeptaniem modlitw, czy też zaklęć – stąd też nazwa. Jednakże równie często jak po odpowiednie rytuały Szeptunki sięgały po zioła, by leczyć także za ich pomocą. Spieszę jednak z wyjaśnieniem, że nie mówimy tu o zwyczajnej wiedźmie, czy też czarownicy, lecz o osobie głęboko religijnej, często bardzo związanej z życiem kościoła. Taki stan rzeczy mógł wyjść tylko na korzyść dla Rozalii, gdyż w przeciwnym razie mogła ona skończyć, jak pewna nieszczęsna kobieta 42 lata przed urodzeniem praprababki.

Oficjalnie przyjmuje się, że ostatnią „straconą” czarownicą była Barbara Zdunk, mieszkanka Reszla, która została spalona na stosie 21 sierpnia 1811 roku. W zasadzie jest to prawda, oczywiście, jeśli za kryterium mordu przyjmiemy stos, w przeciwnym razie…

3. Próba wody - podobnej poddano Krystynę Ceynowa w 1836 r.

Otóż w przeciwnym razie niechlubne miano ostatniej czarownicy przypada Krystynie Ceynowa z Chałup. Mam niestety powody by uważać, że jeden z moich przodków (Andreas Kunkel), był, jeśli nie aktywnym członkiem, to przynajmniej świadkiem tych ponurych wydarzeń, które rozegrały się 4 sierpnia 1836 roku, a zakończyły zatłuczeniem wiosłami nieszczęsnej kobiety. Ale o tym może kiedy indziej.

Jak już wspomniałem wcześniej, dar można mieć, ale nieukształtowany na niewiele się zdaje. Do swej roli Rozalia była przygotowywana zapewne od dziecka i tu mogły pojawić się pierwsze rozbieżności co do możliwości kontrolowania mocy między Antonem i Rozalią. Anton był zwyczajnie przeznaczony do innych celów, od młodości przygotowywał się do zawodu rybaka.

O wczesnych latach Rozalii niewiele jednak wiadomo, a pierwszą i to od razu bardzo poważną zmianę w jej życiu odnotowujemy 22 listopada 1895 roku, kiedy to w USC Kosakowo bierze ona ślub z Karolem Józefem Schulzem. Jak łatwo obliczyć ma ona niecałe 18 lat. Wbrew temu co czasem można przeczytać, ani jej młody wiek, ani małżeństwo, czy macierzyństwo nie przeszkadzają jej w niesieniu pomocy innym.

4. Akt małżeństwa Rozalii Wesserling i Karola Schulz 1895 r.

Z tym macierzyństwem jednak mogłem przesadzić, ponieważ zarówno Elżbieta urodzona w 1897, jak i Teodor z 1899 żyją tylko po parę miesięcy.

6 września 1900 roku na świat przychodzi moja prababka Helena i to ona stała się naturalną spadkobierczynią Rozalii jeśli chodzi o jej dar.

5. Akt urodzenia Heleny Schulz USC Kosakowo 1900 r.

Niemal dokładnie dwa lata później, bo 28 września 1902 na świat przychodzi Jan, który jest protoplastą ostatnich potomków Karola noszących jeszcze nazwisko Szulc. Od tej części rodziny, prócz wielu cennych informacji, otrzymałem między innymi jedno z nielicznych zdjęć przedstawiających moją praprababkę.

6. Rozalia Schulz z domu Wesserling.

To bardzo pracowity okres w życiu Rozalii. Dzieli ona swój czas między wychowywanie dzieci, pomoc przy sprzedawaniu ryb oraz naukę, a może już samodzielne leczenie. Dodatkowo, 16 listopada 1905 roku, na świat przychodzi Karol Józef młodszy. Niestety dość szybko okazuje się, że to dziecko jest kalekie i Rozalia obarczona zostaje jego opieką. W związku z tą sytuacją zyskuje też przydomek „Karlowa Nańka”, jak dowiedziałem się od pani Jadwigi. Pani Jadwiga urodziła się w 1929, a skoro osobiście była świadkiem tej sytuacji, znaczy to tylko tyle, że Karol musiał dożyć przynajmniej 25 lat. Rozalia natomiast zostaje matką chrzestną Jadwigi.

6. Akt urodzenia Karola Schulz USC Kosakowo 1905 r.

Od wczesnych lat dziecięcych pani Jadwiga kojarzy Rozalię już jako znaną i cenioną uzdrowicielkę. To pozwala nam się rozprawić z kolejnym mitem, który zakłada że by być Szeptunką trzeba skończyć minimum 70 lat…

Z kolejnej części opowieści pani Jadwigi dowiadujemy się, że moja praprababka nie ograniczała się do kilku rytuałów, które możemy i dziś spotkać na Podlasiu, ale cały ich wachlarz miała spisany w swej specjalnej Białej Księdze, z którą się nie rozstawała i życzeniem jej było, by została z nią pochowana. Życzeniu temu nie przychylił się jednak ksiądz, a grymuar Rozalii zaginął… Ale nie uprzedzajmy faktów.

Trzy lata przed narodzinami pani Jadwigi na krztusiec umiera Karol mąż Rozalii, co jeszcze bardziej komplikuje jej sytuację. W tym czasie jednak, jak już pewnie pamiętacie z poprzednich opowieści, Helena wyszła za mąż za mojego pradziadka Jana i córka z matką pomagają sobie wzajemnie. Mieszkają już wtedy na ul. Żeromskiego, Jan z Heleną pod 5, a Rozalia pod nr 7.

7. Gdynia ul. Żeromskiego 5-7 Od prawej Karol i Rozalia Schulz.

Z dwudziestolecia międzywojennego pochodzi jedyne wcześniej mi znane zdjęcie praprababki. Przez długi czas leżało w albumie i nikt nie miał pojęcia co przedstawia. Z premedytacją użyłem słowa „co”, ponieważ nie jest to zdjęcie pojedynczej osoby, a raczej jakiś zjazd kobiet z księdzem na pierwszym planie, a budynkiem sakralnym w tle. Po lekkim wyretuszowaniu i naprawieniu zdjęcia udało się odczytać, że na transparentach widnieją napisy: „Katolickie Stowarzyszenie Kobiet oddział w Gdyni” oraz „Katolickie Stowarzyszenie Kobiet oddział w Fordonie”. Fordon to byłe miasto, a obecnie dzielnica Bydgoszczy.

8. Rozalia wraz z Katolickim Stowarzyszeniem Kobiet w Częstochowie.

Świetnie, zatem można było przypuszczać, że to ogólnopolski zlot tego stowarzyszenia, tylko gdzie? No i kto z rodziny jest na tym zdjęciu? I tu znów z pomocą przyszła pani Jadwiga. Wskazałem jej kilka twarzy ze zdjęcia, które wydawały mi się „odpowiednie”, a pani Jadwiga zawyrokowała, że nikogo takiego nie rozpoznaje, ale… Przesunęła lekko fotografię i powiedziała: „ale to jest Rozalia, Twoja praprababka, a moja matka chrzestna”.

Zagadkę gdzie, udało mi się rozwiązać dwa lata później. Przeglądając kiedyś z rodzicami zdjęcia rodzinne natrafiliśmy na takie, gdzie wraz z tatą staliśmy na tle klasztoru na Jasnej Górze. I tyle. Zagadka rozwiązana.

Po wojnie Rozalia mieszka razem z Janem i Heleną. Ma też nowy cel. Otóż jej córka nie chce uczyć swojego dziecka (także Heleny) trudnej sztuki zamawiania chorób. Uczy ją zatem babka. Niestety ani jedna, ani druga nie dorównują Rozalii w biegłości posługiwania się swym darem.

Rozalia umiera 27 lutego 1959 roku i zostaje pochowana na cmentarzu witomińskim. Co ciekawe pochowana zostaje w habicie, z welonem na głowie, zupełnie jak siostra zakonna. To tylko dowodzi bliskiego związania praprababki z kościołem. Co więcej, strój ten znajdował się w posiadaniu Rozalii jeszcze przed wojną, a dowiedziałem się o tym przez przypadek. Otóż gdy któregoś pięknego dnia, kolejny już raz zanudzałem mojego tatę pytaniami o historię rodziny, nagle przypomniała mu się scena, gdy Rozalia bierze sznur i mówiąc delikatnie naucza nim mojego dziadka Zygmunta (wtedy paroletnie dziecko). Jak się okazało, ten świętokradca, wszedł do pokoju swej babci i z szafy wyjął sznur, który jak wiedział, był tam przy jednym z jej śmiesznych strojów. I może cała historia zakończyła by się inaczej, gdyby nie fakt, że zaradny Zygmunt wykorzystał ten poświęcony sznur do związania drzwiczek od gołębnika… Tego było babce za wiele. Drugim ze śmiesznych strojów babci Zygmunta była pokutna włosiennica, którą Rozalia nosiła pod ubraniem, od pasa w dół. Jak się ostatnio dowiedziałem, była ona bowiem członkinią III Zakonu Św. Franciszka.

9. W tym wspólnym grobie spoczywają 3 pokolenia Szeptunek.

W 1972 umiera jej córka Helena, a w 1994 wnuczka. Moc zanika. Ale czy faktycznie? Coś z niej, choć na zupełnie innym poziomie, chyba pozostało w naszej rodzinie. W pokoleniu mojego taty była wyraźnie uśpiona, ale teraz…Nie. Nie zrozumcie mnie źle. Nic z tych rzeczy, ja zwyczajnie od dziecka interesuję się ziołami i ziołolecznictwem. Można by nawet rzec, że nie jestem w tym najgorszy. Ale to wszystko. A może nie. Może moc się właśnie przebudziła i w kolejnych pokoleniach znów da o sobie znać w pełnej krasie.

Dzisiejsza opowieść miała traktować o moim pradziadku Edmundzie Weymanie, będzie, ale nie tylko. Pamiętacie, gdy zastanawiałem się kim naprawdę jestem? Jak to jest z tym moim byciem Gdynianinem? Otóż Edmund urodził się w Recklinghausen w Niemczech 17.11.1900 r. Jego córka, a moja babcia, w Divion we Francji. Ale zacznijmy od początku. Przez bardzo długi czas, jedyne co wiedziałem o Edmundzie, to dwie skrajne daty. Urodzenia, którą już znacie i śmierci 29.05.1944 roku. Jego grób znajduje się na cmentarzu w miejscowości Fulda(Niemcy), a umarł, jeśli wierzyć rodzinnym legendom, w obozie jenieckim – prawdopodobnie Rothenburg/Fulda.

Niewiele, prawda? A przecież to mój pradziadek. Dodatkowo, znałem przecież jego żonę, prababcię Martę. Tylko, że jak już nie raz to wspominałem i pewnie jeszcze nie raz wspomnę, byłem zbyt młody, by się takimi rzeczami interesować…

Stan taki trwał przez kilka lat mojej przygody z genealogią, aż któregoś dnia postanowiłem, że nie ma co dalej dreptać w miejscu i razem z bratem ruszyliśmy do archiwum. Z perspektywy czasu nie mogę pojąć, czemu tak długo z tym zwlekałem, ale co się stało, to się…

W archiwum okazało się, że posiadają karty meldunkowe z przedwojennej Gdyni. Jedną z pierwszych rzeczy jaką zrobiliśmy, było odnalezienie karty Edmunda i Marty. Na szczęście zachowała się i pozwoliła na odkrycie kilku kolejnych szczegółów z życia moich przodków.

1. Karta meldunkowa rodziny Weymann.

Po pierwsze, dowiedziałem się, że rodzicami Edmunda byli Franciszek i Marianna Taciak. Po drugie, że pradziadek do Gdyni przybył z Francji 30.10.1934 r. i po trzecie, że akt zgonu Edmunda jest możliwy do odnalezienia w USC w Gdyni pod nr 47/47. Niestety od tego czasu minęło już kilka lat, a aktu zgonu nie odnaleziono… Data przybycia do Gdyni także okaże się nieprzypadkowa, ale wtedy jeszcze o tym nie wiedziałem.

Uzbrojony w nowe dane rozpocząłem ponowne żmudne poszukiwania. Napisałem nawet do ITS Bad Arolsen. Niestety bez skutku. Nic nie odnaleźli, a i w internecie nie znalazłem zbyt wiele w tym temacie. Owszem odnalazłem Mariannę Taciak, której mężem był Franciszek Weymann, ba odnalazłem całe opracowanie na temat rodziny Taciak, dzięki któremu cofnąłem się w czasie do końca XVII wieku. Franciszek Weymann stanowił jednak barierę nie do przebycia.

2. Marianna Taciak (pierwsza z lewej) z rodzicami i rodzeństwem.

Aż w końcu, któregoś dnia, podczas kolejnej z wielu prób odnalezienia czegokolwiek, natrafiłem na jakimś francuskim forum na wpis, z którego zrozumiałem dwa słowa: Franz Weymann. Stwierdziłem, że warto spróbować. Jako, że po francusku mówię i piszę równie biegle jak w języku starożytnych Sumerów, postanowiłem, że spróbuję skontaktować się po angielsku. Metoda okazała się słuszna, bo odpowiedź otrzymałem. Niestety po francusku. Pierwsze co przyszło mi do głowy, to wrzucenie treści wiadomości w tłumacza gogle. Nie dało to zbyt wiele, ale wywnioskowałem, że Franz to mój Franciszek i że piszę z kimś, kto jest jego potomkiem.

Było to dla mnie niesamowite przeżycie, do tej pory (choć nie wiem właściwie dlaczego) byłem przekonany, że Edmund nie miał rodzeństwa. Byłem zdesperowany, by wymyślić jakąś lepszą drogę komunikacji, aby móc chłonąć jak najwięcej przekazu. Po wielu próbach wpadłem na pomysł tak genialny w swej prostocie, że aż dziw bierze, że zajęło mi to aż tyle czasu. Wiadomość, którą otrzymałem przetłumaczyłem sobie na angielski, a nie polski. Okazało się, że w tym przypadku wszystko staje się jasne. Od tej pory stosuję ten sposób nie tylko do korespondencji z moją francuska rodziną, ale także do kontaktów w języku niemieckim. Piszę treść po angielsku i „koduję” ją w odpowiednim języku. Nie jest to może piękne, czy poetyckie, ale skuteczne.

Dzięki tej jednej wiadomości na forum odnalazłem całą gałąź rodziny zamieszkującej we Francji, okazało się bowiem, że mój pradziadek miał jeszcze 10-cioro rodzeństwa. Cała rodzina okazała się bardzo pomocna w moich poszukiwaniach, za co chciałbym im gorąco podziękować i przez co tekst ten zmieni się, w opowieść o rodzinie Weymann, od obecnie znanych mi początków. Posłuchajcie zatem:

Cała historia rozpoczyna się gdzieś na przełomie XVIII i XIX wieku, kiedy to gdzieś w okolicach Grodziska Wielkopolskiego na świat przychodzi Józef Weymann, choć historia nazwiska sięga o wiele dalej, w głąb średniowiecza, do niemieckiego weinman, czy angielskiego winemann. Oznacza ono, ni mniej ni więcej, tylko osobę uprawiającą winorośl, czy też produkującą, bądź sprzedającą wino. Jak wspomniałem, jest ono datowane dość wcześnie, szczególnie w zachodniej Europie, ale także i Skandynawii. Co osoby o tym nazwisku robiły pod Poznaniem? Prawdopodobnie byli to osadnicy holenderscy, ale pewności co do tego jeszcze nie mam. Z początku byli to ewangelicy, a kto i kiedy po raz pierwszy przeszedł na katolicyzm, też pozostaje jeszcze do odkrycia.

3. Index aktu małżeństwa Józefa i Weroniki.

Wnioskując z wieku podanego przy jego ślubie, mówimy tu prawdopodobnie o okolicach roku 1797. Gdzie dokładnie urodził się Józef? Nie wiem, nie mam niestety dostępu do aktu małżeństwa nr 10/1823 z Opalenicy, a Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu jeszcze się do mnie nie odezwało. W indeksie małżeństw ze strony Poznań Projekt Józef widnieje tam już jako wdowiec. Jego druga żona to Weronika Obst, także 26 letnia. Nazwisko Obst często występuje w księgach parafii ewangelickich. Dodatkowo spotykamy zarówno Józefa jak i Weronikę jako światków w ewangelickich aktach chrztu z lat 1825, 1829, 1830 i 1834.

Jedynym znanym mi potomkiem tej pary jest Laurentius (Wawrzyniec) Weymann, urodzony około roku 1831, niestety także nie wiem gdzie. Wawrzyniec żeni się według aktu nr 1/1862 Opalenica z Karoliną Joks (Jaugsch), której rodzice to Johann Gottlieb Boguslaus i Anna Apollonia Specht. Imiona ojca także mogą sugerować wcześniejsze pochodzenie ewangelickie.

4. Index aktu małżeństwa Wawrzyna i Karoliny.

Na pierwszy ślad sugerujący miejsce zamieszkania moich przodków natrafiamy w 1865 roku, a konkretnie 2 maja, kiedy to we wsi Kurowo przychodzi na świat mała Apollonia, córka Wawrzyna i Karoliny. Niecałe 10 lat później, bo 27 sierpnia 1874 roku mieszkają już jednak we wsi Dobra, w której na świat przychodzi Franciszek, o którym już tu wcześniej wspominałem.

5. Akt urodzenia Franciszka 1874 rok.

Starsza siostra Franciszka pozostaje w okolicy miejsca urodzenia i jak możemy dowiedzieć się z aktu nr 9/1889 z miejscowości Dakowy Mokre, bierze ślub z Tomaszem Dolatą. Ich syn Michał Dolata urodzony 5 września 1896 we wsi Dobra brał udział w dniach od 1 stycznia do końca lutego 1919 roku w walkach pod Zbąszyniem, Stefanowem, Perzynami, Nowa Wsią i Grójcem w Powstaniu Wielkopolskim. W powstaniu tym udział brali także dwaj szwagrowie Franciszka, Jan i Czesław Taciak.

6. Wielkopolski Krzyż Powstańczy.

Sam Franciszek emigruje zaś do Niemiec, konkretnie do Nadrenii Północnej Westfalii, gdzie pracuje jako górnik. Emigranci przybyli na te tereny tworzyli równoległe społeczeństwo do społeczności niemieckiej. Gros migrantów pochodziło z terenów wiejskich, byli głównie katolikami. Tworzyli dziesiątki organizacji o charakterze zawodowym, społecznym, kulturalnym, politycznym i religijnym. Dokładna data emigracji nie jest mi znana, ale wiadomo, że 19 stycznia 1900 roku bierze ślub z Marianną Taciak w Recklinghausen w Niemczech.

7. Akt małżeństwa Franciszka i Marianny z 1900 roku.

Już pod koniec tego roku rodzi się Edmund, najstarszy z rodzeństwa. Potem, aż do 1918 rodzą się kolejno: Franciszek, Feliks, Stefan, Helena, Marianna, Ludwika, Antonina, Józef, Władysława i Ludwik. Wszyscy w Recklinghausen. Franciszek niezmiennie pracuje jako górnik.

8. Edmund, Franciszek, Feliks, Stefan i mała Helena w Recklinghausen.

Po I Wojnie Światowej emigranci wracali do nowo powstałego państwa polskiego, niektórzy jednak emigrowali do północno-francuskich i belgijskich zagłębi węglowych. Franciszek wybrał Francję. Dokładna data przybycia do Francji nie jest znana, ale musiało to być pomiędzy 22 sierpnia 1918 –kiedy to jeszcze w Recklinghausen urodził się Ludwik, a 24 października 1925 – gdy już w Divion ślub biorą Edmund i Marta.

9. Rodzina Weymann w pełnym składzie.

Emigranci przybywający do Francji tworzą bardzo zżyte i zorganizowane społeczności. Zakładają liczne związki i stowarzyszenia o charakterze społecznym, religijnym, kulturalnym, czy też sportowym. Rodzina Weymann bierze czynny udział w tych przedsięwzięciach. Franciszek dalej jest górnikiem, prócz niego, na takim samym etacie zatrudniony jest mój pradziadek Edmund. Po pracy zaś przychodzi czas na inne projekty. Franciszek – a pewnie i jego synowie – działa aktywnie w Stowarzyszeniu Strzelców im. Stefan Batorego. Stowarzyszenie TIR Batory działa do dnia dzisiejszego, nie udało mi się jednakże nawiązać kontaktu z tą instytucją.

10. Stowarzyszenie Strzelców im. Stefana Batorego - Franciszek (w centrum) z opaską.

W 1925 roku powstaje Klub Sportowy Olimpia, który zrzesza, jak ponad 30 innych z tego regionu, tylko polskich zawodników. Pozostaje on także pod egidą PZPN. Od początku działa w nim Feliks Weymann.

11. Feliks - tu jako arbiter.

Także w 1925, a konkretnie 24 października, w Divion ślub biorą moi pradziadkowie Marta Szczerbowska oraz Edmund Weymann.

12. Ślub Edmunda i Marty - Divion 1925.

Później kolejno związki małżeńskie zawierają bracia i siostry Edmunda. Na kilku z nich, jak na przykład na ślubie Marianny Weymann z Raymondem Paul, lub Louisy Weymann z Józefem Marciniakiem moi pradziadkowie są jeszcze obecni.

13. Ślub Louisy - Edmund z Martą pierwsi z prawej w górnym rzędzie.

W 1934 roku Edmund wraz z rodziną zostają wydaleni z Francji. Nie jestem jeszcze pewien, czy miało to związek z tym, że Edmund udzielał się w stowarzyszeniach socjalistycznych, czy też związane było z faktem, że od tego roku do 1936 ponad 20000 Polaków zostało wydalonych do swojej ojczyzny. Jaka by nie była tego przyczyna, faktem jest, że Edmund z Martą i 3 dzieci meldują się w październiku 1934 roku w Gdyni. Z początku mieszkają na ulicy Kurpiowskiej 17, a od 1 września 1936 na ul. Wrocławskiej 49. Gdzieś w okolicach 1936 roku komunie świętą przyjmuje Edmund Weymann Jr. Uroczystość odbywa się w starym kościele w Małym Kacku.

14. Edmund Jr. z siostrami i rodzicami na tle starego kościoła w Małym Kacku.

Od 12 lipca 1937 roku zamieszkują na Placu Górnośląskim 21. Wcześniej jednak, bo 6 kwietnia na świat przychodzi Ryszard Weymann. Czwarte dziecko Edmunda, jednocześnie jest to pierwszy znany mi potomek rodziny Weymann urodzony na polskiej ziemi. Z listów jakie Marianna, matka Edmunda, wymienia ze swoją rodziną (Taciak), wynika, że Edmund radzi sobie całkiem nieźle.

15. Jedyne znane mi zdjęcie Ryszarda - tu podczas spaceru w Orłowie.

Niestety nie ma to zbyt dużego wpływu na Ryszarda, który umiera 12 lutego 1938 roku, a przyczyną zgonu jest krztusiec. Jestem w posiadaniu zdjęcia mojej babci z siostrami przy jego grobie. Nie jestem w stanie jednak zlokalizować cmentarza, ale grób z pewnością był w Gdyni, gdyż zgon odnotowano w kościele w Małym Kacku.

16. Leokadia, Renata i moja babcia Gertruda (w czerni) nad grobem Ryszarda.

Na karcie adresowej Edmunda i Marty odnotowano, że wyprowadzili się oni z Placu Górnośląskiego 12 lutego 1938 roku, czyli w dniu śmierci Ryszarda. Gdzie mieszkali od tego czasu? Tego już w karcie nie zapisano, musiała to jednak być Gdynia, gdyż zarówno Edward – urodzony 16 marca 1939, jak i Marta Renata – urodzona 20 lutego 1942 roku, jako miejsce urodzenia podane mają miasto Gdynia.

Kolejny adres zamieszkania, jaki odnajdujemy na karcie meldunkowej, to ul. Wielkopolska 64 lub 66/2. Oba mają tę samą datę – 23 lipca 1945 roku. Niestety, od 29 maja 1944 roku Marta pozostaje wdową. Edmund umiera, jak głosi rodzinna legenda w obozie jenieckim. Jego grób odnaleźć można w miejscowości Fulda(Niemcy), co sugeruje, że pradziadek mógł być osadzony w obozie IX A/Z Rottenburg/Fulda. Nie znalazłem jednak do tej pory żadnego śladu jego obecności w powyższym obozie. Na karcie odnajdujemy także stosowny zapis, że akt zgonu odnaleźć można w USC Gdynia, a jego nr to 47/47. Pod powyższym numerem znajduje się bardzo wiele aktów zgonu, niestety, pomimo kilku prób, nie odnaleziono dotychczas aktu opatrzonego nazwiskiem Edmund Weymann.

W momencie wydalenia Edmunda do Polski, życie we Francji toczy się dalej. Podejrzewam, że wymiana korespondencji trwa do momentu śmierci pradziadka. Z tego okresu pochodzi zdjęcie komunijne Edmunda juniora, które otrzymałem z Francji.

Mniej więcej do końca wojny związki małżeńskie zawało już całe rodzeństwo Edmunda. Helena wzięła sobie za męża Franciszka Schulza, a Stefan i Feliks ożenili się z siostrami Krawczak. Odpowiednio Agnieszką i Pelagią. Ludwik, czy też jak nazywano go we Francji, Louis zawarł związek małżeński z kobietą o imieniu Mannie. Co do Józefa, jestem pewien, że w mojej korespondencji z rodziną we Francji, przewinęło się stwierdzenie, że i on miał żonę, nie jestem jednak w stanie podać jej nazwiska. Antonina wyszła za Michała Krzysztoforskiego. Michał w latach 1925 – 1937 był bokserem i stoczył 255 walk.

17. Mąż Antoniny Weymann.

Jeśli chodzi o II Wojnę Światową, to Feliks Weymann został powołany do Steptfonds, gdzie służył w 2 Batalionie w 5 Kompanii.

18. Feliks w Steptfonds - rząd drugi, środek.

Kolejnym czynnym uczestnikiem wydarzeń wojennych był Ludwik. Z tego okresu zachowały się dwa zdjęcia. Na pierwszym Louis uwidoczniony jest w mundurze (najprawdopodobniej francuskim), lecz z elementami umundurowania polskiego, na orzełku kończąc. W czasie burzliwej dyskusji na forum militarnym nie doszło jednak do ustalenia, gdzie i w jakim charakterze służył Louis. Nie wiadomo także, gdzie przebywał jako jeniec i dlaczego przez całą wojnę nie było od niego wiadomości. Możliwe wojenne losy Ludwika to jednak materiał na zupełnie inną historię.

19. Louis w nieustalonym dotychczas mundurze.

Tak w zasadzie przedstawia się moja obecna wiedza na temat rodziny Weymann. Na zakończenie jeszcze przedstawiam zdjęcie zrobione z okazji 50 rocznicy ślubu Franciszka i Marianny. W tym czasie Edmund już nie żył, a jego żona Marta w nowych realiach powojennej Polski nie miała możliwości uczestniczenia w tej uroczystości.

20. Zdjęcie z okazji 50-lecia małżeństwa Franciszka i Marianny - rok 1950.

Marianna umiera 17 lutego 1957 roku, a 10 dni później w ślad za nią podąża pogrążony w smutku Franciszek.