browser icon
You are using an insecure version of your web browser. Please update your browser!
Using an outdated browser makes your computer unsafe. For a safer, faster, more enjoyable user experience, please update your browser today or try a newer browser.

Wywiad z prapradziadkiem

Posted by on 30 października 2015

Wszyscy zapewne zgodzimy się, że w genealogii rozmowy z przodkami, czy też ogólnie osobami starszymi są bardzo ważne. Większość z nas miała zapewne okazję rozmawiać ze swoimi dziadkami. Można od nich usłyszeć wiele wspaniałych historii. Dowiedzieć się czegoś ciekawego o dawnych losach naszej rodziny, o ich przygodach, miłościach, tragediach, a także poznać wiele rodzinnych legend, z którymi późniejszy młody genealog będzie musiał się zmierzyć.

Miałem to nieszczęście, że obydwaj dziadkowie i jedna babcia zmarli w okresie między 10 a 12 rokiem mojego życia, nawet w głowie nie postało mi wtedy, że będę zajmował się genealogią, ba pewnie bym sobie język połamał na tym wyrazie. Tym niemniej i z tego okresu pozostało mi w głowie kilka rodzinnych historii, z którymi aktualnie przyszło mi się zmagać.

dziadkowie1. Dziadek Kazik, Zygmunt i babcia Gertruda.

Ostatnia babcia zmarła w lutym 2003 roku, ale i wtedy nie byłem jeszcze świadom tego, że za parę lat połknę bakcyla i będę pluł sobie w brodę (w moim przypadku dosłownie), że nie wykorzystałem okazji i nie zaczerpnąłem z tej wielkiej skarbnicy wiedzy. Dziś ta linia, to moje największe utrapienie. Zatrzymałem się na ojcu mojej babci i nie mam żadnego punktu zaczepienia.

CS może 19562. Babcia Celinka.

Dziadkowie dziadkami, ale nieliczni z nas mają to szczęście, by porozmawiać ze swymi pradziadkami. W moim przypadku – oczywiście z tego co pamiętam – rozmowa ograniczała się do dzień dobry i przytulenia. Prababcia – jedyna żyjąca z tego pokolenia – zmarła w 1985, miałem wtedy 8 lat. A szkoda, bo losy tej kobiety były niezwykle barwne. Dość powiedzieć, że urodziła się w Niemczech w 1904 roku, tam też poznała swojego męża. Oboje byli jednak Polakami. Ślubie biorą już we Francji. Około 1934 wracają do Polski. Jej mąż Edmund ginie w 1944 w oflagu Rotenburg/Fulda, a Marta od tego czasu sama wychowuje piątkę dzieci. Niebawem postaram się opowiedzieć Wam o jej bracie, Henryku Szczerbowskim, który zginął w 1946 w katastrofie holownika „Atlas”.

prababcia3. Prababcia Marta.

Spróbujmy pójść jednak krok dalej, teoretycznie jest to możliwe, więc całkiem prawdopodobne, że ktoś z Was miał także przyjemność rozmowy z którymś ze swoich prapradziadków i to w wieku, gdy interesował się już genealogią. To musiała być wspaniała rzecz. Już spieszę z wyjaśnieniem, że mimo tytułu tego tekstu, ja takiej sposobności nie miałem. Prapradziadek o którym mowa urodził się 29 kwietnia 1865 i kiedy przychodziłem na świat, miałby już lat 112. Niestety zmarł w 1946 roku, ale mimo tego, to właśnie o nim chciałbym Wam dziś opowiedzieć.

Zdarzyła mi się bowiem rzecz niezwykła. Dane mi było bowiem poznać tego człowieka trochę bliżej, a to za sprawą pewnej ankiety, ale… zacznijmy od początku.

Zwyczaje-Rybaków-Kopiowanie4. Publikacja pracy Bożeny Stelmachowskiej.

Pewnego dnia, gdy jak zwykle czekając na zakończenie zajęć przez syna w szkole muzycznej, udałem się do czytelni miejskiej, w ręce wpadła mi publikacja, o której do tej pory nie miałem zielonego pojęcia. Książka ta nazywała się „Zwyczaje rybaków polskiego wybrzeża Bałtyku” i według mnie traktowała zapewne dokładnie o tym, o czym mówił tytuł. Pomyślałem sobie, że to znakomita okazja, by dowiedzieć się czegoś więcej o dawnym życiu moich przodków, czym prędzej więc wypisałem rewers i… Jakież było moje zdziwienie, gdy zamiast zwięzłego tekstu na temat zwyczajów i wierzeń na przestrzeni wieków, otrzymałem swego rodzaju kompendium podsumowujące badania, jakie prowadzone były przez dr Bożenę Stelmachowską na naszym wybrzeżu w roku 1933.

ankieta5. Ankieta Ksawerego.

Okazało się, że w tamtym czasie do nadmorskich miejscowości rozsyłany był tak zwany Kwestionariusz Rybacki zawierający szereg pytań dziedzin zawierających się w tak szerokim zakresie jak połowy, czy czary. Robiło się coraz bardziej ciekawie, a najlepsze miało dopiero nastąpić. Otóż wśród osób, które przesłały wypełnioną ankietę odnalazłem taki wpis: Konkol Ksawery, Mechelinki. W tamtym czasie w Mechelinkach nie było innego Ksawerego, zatem ten musiał być „mój”. Książka była niezmiernie ciekawa, ale z zasady miała jedną wadę. Nie miała wszystkich odpowiedzi Ksawerego, choć od czasu do czasu się pojawiały. Oczywiście było mi mało. Na szczęście w książce odnalazłem zdjęcia jednej z ankiet, a pod nimi podpis, że pochodzą ze zasobów Archiwum PAN w Poznaniu. Jeszcze tego samego dnia napisałem maila w tej sprawie, a po dwóch kolejnych byłem szczęśliwym posiadaczem ankiety wypełnionej przez mojego przodka.

Te kilka kartek pozwoliło mi bliżej poznać mojego prapradziadka, oderwać od suchych dat stanowiących kolejne etapy jego życia, a przede wszystkim poznać wartości jakimi kierował się w życiu.

Co zatem mogę o nim powiedzieć? Otóż wydaje się, że całkiem sporo. Z pewnością był człowiekiem religijnym. W wielu odpowiedziach powołuje się na Boga, czy wypowiada się z szacunkiem o wierze.

Przykładem może być pytanie: O to, „czy przybija się obrazy świętych do łodzi?” Na co Ksawery odpowiada: „Tak obrazy przybija się do łodzi, bo to dobry zwyczaj.” W innych miejscach powołuje się na Boga, jako władnego nad losem rybaka, ale już w pytaniu pierwszym dowiadujemy się, że według mojego przodka: ryby zostały stworzone przez Boga na pokarm dla człowieka.

Czego jednak o Ksawerym powiedzieć nie można, to tego, że był człowiekiem zabobonnym, a jeśli już to w stopniu niewielkim. W szeregu bowiem pytań uzyskujemy od niego odpowiedź typu: „to są zabobony”, czy też dosadniej: „głupota”. Za przykład niech posłuży mi pytanie: „Czy częste sny o rybach oznaczają bliskie małżeństwo? Uwaga: Dziewczęta przywiązują niekiedy pęcherzyki rybie do wielkiego palca u nóg – przed spaniem. Jeżeli pęcherzyk pęknie przez noc – to dziewczyna nie wyjdzie za mąż. Czy znane u nas podobne praktyki?” Ksawery odpowiada na to wprost: „To są zabobony. Uwaga: nasze rybackie dziewczęta wyjdą za mąż bez pęcherza.” Czy też: „Czy można zakląć dobrą pogodę?” Kiedy to odpowiada dosadnie: „Głupota”. To może świadczyć także o tym, że był człowiekiem konkretnym i nazywał rzeczy po imieniu.

Jednocześnie jest także osobą dość mocno zakorzenioną w wierzeniach ludu związanych z medycyną. Możemy się zatem od niego dowiedzieć, że suchoty leczy się między innymi wątrobą rybną. Na ogół cechuje go jednak zdroworozsądkowe myślenie. Czego przykład daje nam odpowiedź na pytanie: „Czy dziecku dla łatwiejszego ząbkowania przeciąga się rybkę przez usta?” Ksawery odpowiada: „Rybackim dzieciom wyjdą ząbki bez ocierania rybami”. Czy w momencie gdy odpowiada na pytanie: „Czy to dobry znak, gdy chory pragnie zjeść rybę?” Odpowiada, moim zdaniem wzorcowo: „To znak dobry, bo ma dobry apetyt”.

Z tekstu można się także dowiedzieć, że Ksawery jest człowiekiem pragmatycznym, ze zdrowym podejściem do życia. Jednym z przykładów takiego podejścia może być odpowiedź na pytanie: „Czy przybija się ogon rybi do sufitu, aby oddalić nieszczęście?” Trudniej o bardziej pragmatyczną odpowiedź: „Szkoda ogon przybić do sufitu, lepiej go zjeść”.

Na zakończenie dodam jeszcze, że Ksawery był z pewnością także osobą niepozbawioną poczucia humoru. Na pytanie z ankiety: „Czy ości pozostałe od wieczerzy wigilijnej pomagają na choroby krów, gdy daje się te ości w proszku?” Odpowiada w sposób następujący „Rybacy nie posiadają krów, ale niektórzy mają kota”.

Czy z tekstu ankiety da się wyczytać coś więcej? Zapewne tak. Wszystkich, którzy mają na to ochotę zapraszam do zapoznania się z nią. Umieszczam ją poniżej, z góry zaznaczam jednak, że Ksawery na kilka pytań nie odpowiedział, a wszystkie zarówno pytania, jak i odpowiedzi nieznacznie spolszczyłem.

zyczenia6. Życzenia świąteczne na końcu ankiety.

ANKIETA RYBACKA Z 1933 r.

Przesądy związane z rybami

  1. Skąd się wzięły ryby? Ryby Bóg stworzył dla pokarmu człowieka.
  2. Czy w głowie ryby znajdują się kamienie zaczarowane? W głowie ryby znajdują się kamienie Mądrości.
  3. Czy brak ryb przy połowach może być wynikiem grzechu człowieka, jego występku? Jeśli człowiek zgrzeszy, to Bóg mu nie da ryb.
  4. Czy ryby śpią? Nie ryby o spaniu nie myślą.
  5. Czy ryby czują nieszczęście, mające spotkać ludzi i wioski, (np. zarazę)? Jeśli ma być burza, to ryby w głąb się kryją.
  6. Czy uciekają przed nieszczęściem? Przed taką rybą co nad nimi króluje uciekają.
  7. Od czego ryby tyją i które są tłuste? Jedna z drugiej żyje i jest tłusta.
  8. Czy na tłustość ryb wpływa wiatr? Nie.
  9. Kiedy ryby chorują i od czego, kiedy umierają? Od brzydkiej wody ryby chorują i też umierają.
  10. Co szkodzi rybom, czy np. susza na lądzie? Czy służy deszcz? Nic nie szkodzi.
  11. Czy ryby podczas deszczu pływają pod wierzchem? Tak, to ryby lubią.
  12. Czy ryby powracają do miejsc gdzie się urodziły? Uprasza się o podanie innych wiadomości o rybach. Ryby nie znają swego miejsca urodzenia.

Sny

  1. Gdy się śni o rybach, co to znaczy, (czy może śmierć kogoś z najbliższych)? Jako się śni o rybach, tedy żadnych się nie ułowi.
  2. Czy to dobry znak, gdy chory pragnie zjeść rybę? To znak dobry, bo ma dobry apetyt.
  3. Czy sen o rybach może oznaczać szczęście? Sen żadnego szczęścia o rybach nie wyprowadza.
  4. Cyganie wróżą z ryby przybitej na gwoździu. Jeżeli przeżyje do drugiego dnia – to dobry znak – gdy zakrwawi się i przestanie żyć to zły znak. – Czy podobne praktyki znane są na naszym wybrzeżu? Takiej głupoty jako cyganka wróży u nas nie ma.
  5. Czy sny o rybach oznaczają też pieniądze? Czy co innego? Uwaga: Czy jest zwyczaj przechowywania łuski rybiej (karpia) od Wigilii Bożego Narodzenia na szczęście? (pieniądze). Czy wkładają łuskę rybią do pieniędzy? Nie.
  6. Czy częste sny o rybach oznaczają bliskie małżeństwo? Uwaga: Dziewczęta przywiązują niekiedy pęcherzyki rybie do wielkiego palca u nóg – przed spaniem. Jeżeli pęcherzyk pęknie przez noc – to dziewczyna nie wyjdzie za mąż. Czy znane u nas podobne praktyki? To są zabobony. Uwaga: nasze rybackie dziewczęta wyjdą za mąż bez pęcherza.
  7. Czy ryby przepowiadają deszcz? Uwaga: Mówią, że będzie długa zima, jeżeli ryby długo się „parzą”. Ryby mają w morzu wody dosyć.
  8. Czy przybija się ogon rybi do sufitu, aby oddalić nieszczęście? Szkoda ogon przybić do sufitu, lepiej go zjeść.
  9. Czy przywiązuje się uwagę do sposobu gotowania ryby, (np. czy mówi się, że ryba jest pożywna, gdy drga przy rozkrawaniu)?
  10. Czy rybom szkodzą „złe” oczy ludzi, tzw. „uroczne oczy”? Tak, człowiecze oczy szkodzą rybom.
  11. Czy rybacy dla dobrego połowu przybijają do łodzi rybę? Nie bo to są zabobony.
  12. Czy może przybijają obrazy świętych i jakich? Tak, obrazy przybija się do łodzi bo to dobry zwyczaj.
  13. Czy wykrywają kradzież ryb i sieci? Czy znane zakopywanie sieci złodzieja na cmentarzu? (Opisać przebieg tej czynności) My w coś takiego nie wierzymy.
  14. Czy przy jedzeniu rozrywają ościec rybi, aby tak czarownicy przetrącić krzyż? Oście wyżera się podłóg swego lepszego pożytku.

Medycyna

  1. Jakie choroby leczy się za pomocą ryb? Suchoty leczy się wątrobą rybną.
  2. Czy np. przeciw suchotom zawiązuje się dziecku przez trzy dni z rzędy żywą rybę do piersi? Nie.
  3. Czy przeciw chorobom wątroby przywiązuje się rybie na woreczku trochę sproszkowanych paznokci od rąk i nóg chorej osoby, aby ryba odpływając zabrała ze sobą chorobę? Nie, to nazywamy zabobony.
  4. Czy dziecku dla łatwiejszego ząbkowania przeciąga się rybkę przez usta? Rybackim dzieciom wyjdą ząbki bez ocierania rybami.
  5. Czy przeciw kokluszowi daje się dziecku wąchać rybę? Uwaga: W Jugosławii, gdy ktoś cierpi na żółtaczkę to powinien chwytać rybę, wrzucić ją na większe naczynie z wodą i patrzeć na nią dopóki nie zdechnie; potem należy wylać wodę wraz z rybą na drogę krzyżową. – To samo praktykują przeciw chorobom żołądka. Czy znane u nas te praktyki? Takiej praktyki u rybaków nie znamy.
  6. Czy żółć ryby używają przeciw chorobom ocznym? Uwaga: W Prusach Wschodnich jest zwyczaj, że gdy komuś ość uwięźnie w gardle – to powinien inną ością od tej samej ryby ukłuć się na wierzchu głowy, a wtenczas ość spadnie. – Czy na naszym wybrzeżu znane podobne praktyki? Żółć rybna jest oczom szkodliwa.
  7. Czy ości pozostałe od wieczerzy wigilijnej pomagają na choroby krów, gdy daje się te ości w proszku? Rybacy nie posiadają krów, ale niektórzy mają kota.
  8. Czy dziecku urzeczonemu przez czarownicę daje się ość sproszkowaną? Nie.
  9. Czy naciera się rybim ogonem oczy dziecku na choroby oczu? Nie.
  10. Czy rybą leczy się ból zębów i jak? Tako leczy się zęby rybami gdy je się chce zjeść.

Znaczenie społeczne ryby

  1. Czy ryba jest potrawą weselną? O bardzo wspaniała weselna.
  2. Czy piecze się ciasto albo pierniki w kształcie ryby? I kiedy? Może na św. Marcina, św. Mikołaja, na Boże Narodzenie? Tako na wesele rybackie.
  3. Kiedy się jada ryby najczęściej oprócz postu? Kiedy ryby się jada zawsze.
  4. Czy przynosi się ryby do kościoła i w jakim celu, kiedy? Rybi nie są do kościoła przeznaczone lecz ludzie.
  5. Jakie są baśni o rybach? Np. o rybie, co połknęła pierścień, o rybie, która mówi i płacze; czy są ryby, których nie należy zabijać; czy może być diabeł ukryty w rybie; dlaczego niektórzy ludzie skrobią żywe ryby? To pytanie mnie jest ciemne.

Połowy

  1. Czy dobre lub złe połowy powodują czary i jakie? Dobry połów powoduje chwałą Bożą.
  2. Czy mówią, że ten który dużo złowił trzyma ze „złym”, umie czarować? Tako ten ma szczęście.
  3. Czy zdarza się, że rybacy poszczą przed połowem? Nie, jeszcze brzuch się napełnia.
  4. Czy zamawiają nabożeństwa o dobry połów? Tako naturalnie.
  5. Czy kobiety biorą udział w połowach, czy przynoszą szczęście, czy nieszczęście? Kobieta nie ma szczęścia.
  6. Czy są jakie osoby, które nie powinny widzieć połowu, ani też brać w nim udziału? Są takie co mają brzydkie oczy.
  7. Czy przed połowem należy milczeć? Uwaga: W Irlandii nie należy ani śpiewać ani gwizdać podczas połowu. Można wszystko, nawet gwizdać.
  8. Czy ryby słyszą hałas, rozmowę, czy może boją się? Boją się przed hałasem.
  9. Czy przy połowie używa się przynęty i jakiej (np. wolno używać padliny)? Nie.
  10. Jeżeli dużo ryb idzie do sieci, czy polega to na czarostwie? Jako dużo ryb ułowią to radość dla rybaków.
  11. Jakie przynęty stosuje się, aby ryba szła do sieci? Np. czy zakłada się do sieci poświęcone ziele, listki różane, gorczycę, inne zioła? Ryby do sieci idą kiedy ciemno jest.
  12. Czy utrzymuje się przekonanie, że wraz z ukradzeniem lub zagubieniem sieci ginie szczęście danego osobnika? Uwaga: W Prusach Wschodnich na szczęście wiążą do sieci kawałek liny okrętowej szczęśliwego okrętu albo też wycinają kawałek sieci szczęśliwego rybaka w nocy, palą ten kawałek i rozrzucają na własne sieci. Tako kiedy jest sieć obkradziona gubi szczęście.
  13. Może odcina się końce sieci ciągnionych? To są zabobony.
  14. Czy przez to odejmuje się szczęście tamtemu rybakowi? To są zabobony.
  15. Czy można ustrzec się od nieszczęścia cerując miejsce uszkodzone lewą ręką?
  16. Dla uzyskania szczęścia spala się nieco słomy z dachu szczęśliwego rybaka i okadza się własne sieci. Czy znane te praktyki? U nas takiego głupstwa nie znamy.
  17. Czy strzela się na krzyż poprzez sieci dla szczęśliwego połowu? To jest głupota.
  18. Czy posypuje się solą sieci? – Czy okadza się je, czy się je święci? Tak jeśli rybak pierwszy raz na połów idzie, to się święconą wodą kropi.
  19. Czego unikają przy wynoszeniu sieci? Np. przechodzić koło studni, nie pożyczać niczego z domu przy pierwszym połowie? Bab starych unika się.
  20. Czy drzwi zostawiają zamknięte, gdy sieć wyniosą? Tako dom się zamyka oby złodziej nie wpadł.
  21. W Prusach Wschodnich przynosi szczęście, jeżeli śmieci nie sprząta się w dniu połowu. – Czy znane te praktyki? U nas tego nie znamy.
  22. Czy śmieci włożone do sieci przynoszą szczęście? Nie.
  23. Czy święci się sieci? Tak.
  24. Czy sieci odgrywają rolę w życiu prywatnym, poza połowem? Np. w Rosji zaszywają kawałek sieci do sukni panny młodej. Kawaler nosi zaszyty w pasku kawałek sieci. Nie.
  25. Czy daje się zmarłemu sieć do trumny, aby nie powrócił na ziemię? (Każdego roku może rozwiązać tylko jeden węzeł). Nie.
  26. Co mówią bajki o sieciach i połowach? Nic.
  27. Jakie modlitwy odmawia się na dobry połów? (Jeżeli to nieznane ogólnie to podać te modlitwy). Tako, jak komu się podoba.
  28. Może są jakie zaklęcia na dobry połów, a może przeklina się nieprzyjaciół swoich, albo złodziei sieci. Podać dosłownie, jak mówią, gdy wyklinają? Takiego czegoś to nie znamy.
  29. Do jakich świętych się modlą o dobre połowy? Do św. Pawła.
  30. Czy rybak klnie przy połowie, czy też wystrzega się tego? Rybak wcale nie klnie.
  31. Czy rzucają miotłę albo inny przedmiot za tym, który wyjeżdża na połów? To nazywamy bajką.
  32. W jakie dni nie powinno się łowić? U nas w niedziele i święta się nie łowi.
  33. Czy łowić w niedzielę jest grzechem? Tak.
  34. Czy Bóg karze tego, kto w niedzielę pracuje przy połowie? Nie.
  35. Czy podczas burzy udają się połowy? W burzy nie wychodzi nikt na ryby.
  36. Czy łowi się w wigilię św. Jana 23 czerwca? Uwaga: Na wyspie Rugii jest zwyczaj połowów w wigilię przed Wielkanocą, przed Zielonymi Świątkami, przed Wniebowzięciem, czy na Kaszubach też? Tak.
  37. Czy zarzucają sieci w okresie czasu między świętem wszystkich Świętych 2 listopada a św. Marcinem 15 listopada? Nie.
  38. Czy wyjeżdżają w dniu św. Błażeja? Nie.
  39. Które dni w ogóle są szczęśliwe, a które nieszczęśliwe? Kiedy dobry połów to jest szczęśliwy.

Miejsca

  1. Czy są miejsca, na których łowić nie należy, jakie to miejsca?

Czary

  1. Czy może ktoś tak zaczarować ryby, aby się przeniosły na inne miejsce? (Czy używa do czarów miotły i gałęzi?) Głupota.
  2. Czy zjawia się może czarownica i zaczarowuje ryby, przepędza je gdzie indziej i t. d.? Głupota.
  3. Czy obcy może zaczarować ryby, że nie idą do sieci? Głupota.
  4. Czy mówi się, opowiada – ile ryb się złowi? (obcym). Tako cieszą się i powiadają.
  5. Czy zawsze podaje się mniejszą ilość?

Duchy

  1. Czy są duchy wodne, czy złe siedzi w wodzie i czyha na rybaka? Złych duchów nie ma na wodzie.
  2. Czy rybak składa ofiarę z ryby i rzuca ją do morza? (np. pierwszego węgorza). Do morza wrzucić szkoda.
  3. Czy dla zabezpieczenia się przed „złem”, przed czarami i t. d. kładzie się dziecku, (do wózka, czy łóżka) kawałek ryby? Nie.
  4. Czy rybaka wzywa czasem duch wodny? Nie znamy duchów wodnych.
  5. Jakie baśni opowiadają o tym?
  6. Czy diabeł się pokazuje?
  7. Jacy święci pomagają i chronią przed nieszczęściem? Bóg nas strzeże od nieszczęścia.

Różne

  1. Czy są specjalne nabożeństwa o dobre połowy (w jakie dni i święta, czy wychodzą procesje i dokąd i t. p.)? Kto zakupi nabożeństwo ten ma.
  2. Czy są zabawy rybackie, jakie, czy jest taniec naokoło sieci? Zabawy są rybackie, ale na około sieci nie tańczą.
  3. Podać pieśni, jakie intonują wśród rybaków i jakie są śpiewane? Każdy rybak umie pieśni.
  4. Czy są maszoperie, jak urządzone, ile rybaków należy? Maszoperia składa się ze starszych rybaków.
  5. Czy należą też starcy? Tako, bo starzy są najmądrzejsze.
  6. Jak ich się obdziela przy połowie? Każdy swoje część dostanie.
  7. Czy wdowy i sieroty dostają przydział ryb? Nie.
  8. Jak się dzieli ryby, na sztuki czy na funty? Równo temu.
  9. Kiedy się dzieli? Jako wiele ułowi tako się podzieli.
  10. Czy święci się łodzie? Tak.
  11. Czy w zapusty specjalnie kobiety się bawią czy może chodzą do innych domów, czy zbierają datki (pieniężne, prowianty)? Nie, u nas zwyczaj nie jest taki.
  12. Czy są znaki, które przepowiadają śmierć rybakowi? Nie znamy.
  13. Co go chroni przed śmiercią? Bóg.
  14. Jakie są prawa rybackie? Nie.
  15. Jak się wykrywa złodzieja, który ukradł sieci, jak się go karze, albo też dawniej karało? Jako się zdarzy.

Pogoda i tonie

  1. Jakie wiatry są korzystne do poławiania? Nordowi wiatr.
  2. W jaką pogodę rybak najchętniej wyrusza na połów? Jako jest dobra pogoda.
  3. Czy można zakląć dobrą pogodę? Głupota.
  4. Kiedy morze stoi wysoko? Kiedy duża burza jest.
  5. Kiedy morze najbardziej zagraża rybakowi? W burzę.
  6. Jakie znaki na morzu i niebie oznaczają zbliżającą się burzę? Kiedy na niebie się ściąga na burzę.
  7. Według jakich gwiazd kierują się rybacy na morzu? Podług takiej gwiazdy która kieruje do mojej wioski.
  8. Jak nazywają te gwiazdy? Nie wiemy.
  9. Jak nazywa się tonie? Kot na mysz.
  10. Jak podzielone są tonie i do kogo należą? U nas nie jest podzielona tonia.
  11. Komu wolno a komu nie wolno łowić na toniach? U nas każdemu rybakowi.
  12. Jak nazywają się tonie koło tej wsi (miejscowości) w której Pan mieszka? U nas nie ma toń.

Łodzie

  1. Jakich łodzi używa się w miejscowości (wsi) w której Pan mieszka? (kutry, czółna, łódki itd.). U nas tylko łódki.
  2. Jak nazywają się po kaszubsku te łodzie i z jakich części się składają? (nazwać te części). Bote.
  3. Czy na wsi, gdzie Pan mieszka buduje się nowe łodzie? Czy na wzór starych? Budowali, ale nie ma pieniędzy.
  4. Czy łódź się poświęca przed pierwszym użyciem? Tako poświęcają.

2 Responses to Wywiad z prapradziadkiem

Skomentuj Michał "Sabathiel" Konkel Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *